Trong kiến
trúc Công giáo, tháp chuông là một công trình hết sức quan trọng và không thể
thiếu đối với một Ngôi Thánh đường.
Người Công
giáo nói riêng và có thể rằng, đại đa số người Việt Nam nói chung trong đời mình đã
từng rất nhiều lần được nghe tiếng chuông nhà thờ. Xúc cảm và nỗi niềm của từng
người về tiếng chuông có thể sẽ tỉ lệ thuận với thời gian mà đến một lúc nào
đó, khi ta sống ở nơi không có tiếng chuông thì ta mới ngộ ra rằng mình đang bị
thiếu vắng một âm thanh mang nhiều ý nghĩa của cuộc sống mà bấy lâu nay ta ít
để ý tới bởi vì nó quá đỗi quen thuộc; Với người Công giáo, âm thanh của tiếng
chuông nhà thờ đã trở thành một yếu tố đã được mặc định trong đời sống thường
nhật của mỗi người chúng ta.
Tiếng chuông
nhà thờ ngân vang ẩn chứa những thông điệp, những sắc thái, những giá trị văn
hóa và mặc nhiên trở thành đối tượng mang lại sự hứng khởi để nhiều thi sĩ,
nhạc sĩ, những nhà nghiên cứu văn hóa…làm nên những tác phẩm hoặc những đề tài
nghiên cứu của mình.
Lời tâm sự của
một người ngoại đạo tuy đơn sơ nhưng lại tha thiết trong bài thơ ‘Khấn Nguyện”
của Thi sĩ Khánh Quỳnh có đoạn:
…“Dưới tượng
Người con thì thầm nho nhỏ
Xin ngôi cao
minh chứng tấm lòng yêu
Chuông nhà thờ
vọng vang mỗi buổi chiều
Chúa Nhật lễ
sóng vai vào khấn Chúa”…
Và trong nhạc
phẩm “Và Như Cơn Gió Thoảng” nhạc sĩ Bảo Chấn viết như sau:
…“Và như cơn
gió thoảng
Giọng sơn ca
hòa trong tiếng chuông nhà thờ ngân nga ngân nga
Ðể em trong
giấc mộng cầm tay anh
Nhẹ nhàng bay
trên bầu trời lung linh sao sáng”…
Có lẽ là không
quá khi chúng ta cho rằng tiếng chuông nhà thờ được ví như những nốt nhạc thánh
thiện đóng vai trò trung gian, kết nối và chỉ lối cho mọi người đến với Chúa mà
bất kể họ là ai, giàu hay nghèo, già hay trẻ, học cao hay thấp… thì cũng chỉ
thế thôi! Và không một ai có thể độc quyền sở hữu tiếng chuông nhà thờ cho
riêng mình, mà tất cả mọi người đều được sự đồng hưởng âm thanh tiếng chuông
trong một không gian thiêng liêng tha thiết, nhẹ nhàng, thanh thản để gửi gắm
tiếng lòng và niềm tin yêu của mình vào Thiên Chúa.
+ Tiếng chuông
nhắc nhở mọi người đến với Chúa qua việc đến Nhà Thờ tham dự Thánh Lễ:
Thiên Chúa
luôn thương yêu chúng ta và Ngài luôn muốn mọi người chúng ta được sống hạnh
phúc và được muôn ơn lành do Thiên Chúa trao ban. Tuy nhiên, lắm khi chúng ta
tự đánh mất những sự quí giá ấy khi chúng ta không thể chế ngự được cái bản
năng thấp hèn của mình, chúng ta để cho cái tôi xấu xí của mình lên ngôi, làm
hoen ố bầu khí yêu thương mà Chúa luôn mong muốn ở mỗi người chúng ta. Thiết
nghĩ, những lúc gặp khó khăn như vậy, chỉ cần một phút lắng lòng nghe tiếng
chuông nhà thờ ngân vang, để rồi chúng ta chạy đến cùng Chúa và thân thưa với
Ngài để được nhận sự bao dung từ Người Cha chung duy nhất của mỗi chúng ta.
Chúng ta xác tín rằng, khi đến với Chúa, dù thế lực của bóng tối và sự dữ có
tầm khuynh loát như thế nào đi chăng nữa thì cuối cùng cũng phải dừng bước
trước ánh sáng tình yêu của Chúa khi soi rọi vào tâm hồn của mỗi chúng ta. Và
khi đó, sự lành sẽ lên ngôi!
+ Tiếng Chuông Chào Mừng Đấng Cứu Thế:
Tiếng chuông
ấm cúng sưởi ấm mỗi người chúng ta trong đêm đông giá lạnh, là niềm vui, là
niềm hy vọng không chỉ riêng cho tín hữu Công giáo mà đến nay sự lan tỏa của
niềm vui Giáng sinh đã bao trùm ở cả cấp độ thế giới:
“Mừng ngày chúa sinh ra đời, nào mình cùng nắm
tay tươi cười
Hòa bình đến
cho muôn người, cùng cất tiếng ca mừng vui
Mừng ngày
giáng sinh an hòa ,mừng hạnh phúc cho muôn nhà !
Từ thành phố
hay đồng quê muôn nơi vang tiếng hát ca vang lừng
Đêm noel đêm
noel ta hãy cùng vui lên!
Đêm noel ơi
đêm ta xin ơn trên ban hòa bình cho trần thế
Đêm noel!
chuông vang lên! chuông giáo đường vang lên
Đêm noel đêm
noel ta hãy chúc nhau câu cười!”… (James S. Pierpont)
+ Tiếng Chuông Mừng Chúa Phục Sinh:
Tiếng chuông
hoan hỉ, vỡ òa niềm vui trong đêm Đại Lễ mừng Chúa Phục sinh đã cho chúng ta
biết:
“Chúa đã sống
lại thật rồi. Chúa đã sống lại thật rồi người ơi vui lên tiếng ca. Chúa đã sống
lại thật rồi. Chúa chiến thắng tử thần rồi đem nguồn hạnh phúc khắp nơi
Vì đêm qua đã
tàn rồi. Giờ vinh quang Chúa rạng ngời. Ngày tươi lên ánh vui. Hồng ân Thiên
Chúa tuyệt vời. Ngài ban cho khắp trần đời. Mừng hát lên người ơi”….( Nguyễn
Duy).
+ Tiếng chuông
cho biết một đôi uyên ương lãnh nhận Bí tích Hôn phối:
Thật là đẹp đẽ
và Thánh thiêng biết bao khi:
Chú Rể: “em
hãy nhận chiếc nhẫn này để làm bằng chứng tình yêu và trung thành của anh, Nhân
danh Cha, và Con và Thánh Thần”.
Cô Dâu: “anh
hãy nhận chiếc nhẫn này để làm bằng chứng tình yêu và trung thành của em, Nhân
danh Cha, và Con và Thánh Thần”.
Tiếng chuông nhà
thờ rộn rã vang lên báo hiệu niềm vui và cho biết rằng đại gia đình của Giáo
hội vừa có thêm một thành viên gia đình mới. Đây chính là đặc điểm khác biệt và
chỉ có ở trong hôn nhân Công giáo! Và nền tảng của hôn nhân Công giáo chính là
tình yêu trong Chúa và bất khả phân ly.
+ Tiếng chuông
cho biết cuộc sống của một người đã có Sự Thay Đổi:
Tiếng
chuông sầu, từng nhịp buồn, lặng lẽ... Tiếng chuông nhân từ báo hiệu 7 tiếng
cho biết người nam, 9 tiếng cho biết người nữ vừa mới qua đời.
Với người công
giáo thì hẳn nhiên luôn có niềm tin và hy vọng lớn lao vào sự sống mai sau và
vĩnh cửu:
“Sự sống này
chỉ thay đổi mà không mất đi, lúc con người nằm yên giấc ngủ, mắt nhắm lại rồi
là thấy tương lai. Trọn kiếp người nay không còn nước mắt nụ cười, nhưng con
tin rằng ngày mai trong Chúa, chẳng có nỗi buồn, đẹp mãi niềm vui”...
(Phanxico).
Vì thế, tiếng
chuông sẽ thôi thúc chúng ta mau chóng chạy đến với anh chị em của mình, bằng
câu kinh tiếng hát dâng lên Chúa, xin Chúa thương xóa tội để linh hồn của những
anh chị em ấy sớm được hưởng Nhan Thánh Chúa.
+ Tiếng chuông
của những sự kiện khác:
Tiếng chuông
trong Thánh Lễ giao thừa, cộng đoàn tạ ơn Chúa qua một năm được nhận lãnh những
ơn lành Chúa ban và cầu xin một năm mới bình an; Tiếng chuông báo hiệu cho các
vị phụ huynh đưa con đến nhận lãnh Bí Tích Rửa tội; Tiếng chuông của những giờ
chầu Thánh Thể… tất cả mang âm hưởng thánh thiện, kết nối chúng ta đến với
Chúa.
+ Tiếng chuông
Nhà thờ Duyên Lãng - Xuân Lộc quê tôi:
Giáo xứ Duyên
Lãng, Xuân Lộc quê tôi có truyền thống đạo đức tốt đẹp và đời sống đức tin bấy
lâu nay được chăm sóc bởi một vị Mục Tử Nhân Lành – đáng kính!
Tiếng chuông
nhà thờ Duyên Lãng đều đặn ngân vang thường nhật hai lần vào ngày thường, buổi
sáng sớm lúc 03g45, buổi chiều lúc 16g30; Ngày Chúa nhật ba lần, buổi sáng lúc
03g45 và 06g30, buổi chiều lúc 15g00; Tiếng chuông báo hiệu giờ đọc kinh Mân
Côi và chầu Thánh Thể vào lúc 18g30 mỗi tối thứ năm hàng tuần; Tiếng chuông
buổi chiều thứ năm đầu tháng báo hiệu sinh hoạt giới Hiền Mẫu, sau đó là Thánh
Lễ; Tiếng chuông buổi chiều thứ sáu đầu tháng báo hiệu giờ Đền Tạ Thánh Tâm
Chúa, sinh hoạt Giới Gia Trưởng, Thánh Lễ… và những tiếng chuông vang vọng tự
khắc khơi gợi sự Thánh thiện của mỗi giáo dân, đã tự vẽ ra khung cảnh lúc bình
yên, lúc sinh động trong xứ đạo khi thực thi đời sống đức tin.
Không “ngoa”
khi cho rằng tiếng chuông buổi sáng sớm tại xứ đạo Duyên Lãng vô hình trung đã
trở thành chiếc đồng hồ báo thức chung của cả địa bàn xã Nhân Nghĩa, một phần
của xã Long Giao và Hàng Gòn. Khi tiếng chuông ngân vang, những giáo dân đến
nhà thờ tham dự Thánh lễ, những cư dân địa phương là người lao động hay những
tiểu thương, viên chức…thức giấc để chuẩn bị bắt tay vào công việc của một ngày
mới, những học trò thức sớm ôn bài vở trước khi đến trường,...
Một lúc nào đó
khi bạn muốn rời khỏi nơi ồn ào náo nhiệt, mời bạn về thăm xứ đạo Duyên Lãng
của chúng tôi; Để mỗi lần nghe tiếng chuông nhà thờ, bạn sẽ được trải nghiệm về
một vùng quê êm đềm; tiếng chuông thanh bình sẽ giúp mỗi chúng ta thức tỉnh,
đưa chúng ta trở về với thực tại trong vòng tay yêu thương của những giáo dân
hiền hòa và sự quan phòng của Chúa.
+ Lời kết:
Vấn đề đô thị
hóa tại những thành phố lớn như Sài Gòn, Hà Nội… và những âm thanh từ những nhà
máy, xí nghiệp cộng với cuộc sống xô bồ đã và đang làm mờ dần đi những tiếng
chuông nhà thờ. Dẫu biết rằng tiếng chuông nhà thờ trong thành phố vẫn đổ nhưng
hiệu ứng âm thanh của tiếng chuông đã không còn vang vọng đến tai của giáo dân
do tác động của những âm thanh hỗn tạp.
Đối với những
người hoài cổ thì việc nghe được tiếng chuông nhà thờ hiện nay tại các thành
phố lớn sẽ là điều sa sỉ, và với họ miền kí ức về tiếng chuông nhà thờ ngân nga
bấy lâu nay bất chợt lại hiển hiện quay về.
Khi hỏi một
giáo dân rằng âm thanh nào quen thuộc, ấm áp và dễ chịu nhất đối với họ thì tôi
tin rằng, họ sẽ trả lời đó là tiếng chuông nhà thờ!
Không biết từ
bao giờ, tiếng chuông đã đi vào tiềm thức của mọi người như là một âm thanh
thiêng liêng và không thể thiếu trong cuộc sống đời thường. Với nhiều người,
tiếng chuông đã không thể tách rời với ký ức tuổi thơ, với những kỷ niệm khó
quên và luôn mãi gắn liền cho đến khi họ trưởng thành và cả khi tuổi của họ đã
về chiều xế bóng. Quay về ký ức tuổi thơ thì không ít người trong chúng ta đã
từng được đu theo sợi dây chuông và từng hân hạnh được nhận những “ nhát roi
tình thương” của cha mẹ khi đã chuông nhất rồi mà vẫn chưa tắm rửa để đi Lễ!
Không cần phải
tranh luận làm gì mà phải khẳng định luôn rằng mỗi nhà thờ chắc chắn sẽ có một
tháp chuông. Nhưng chúng ta lại ít khi nghĩ tới rằng ai sẽ là người đảm nhiệm
việc giật chuông. Công việc tưởng chừng như đơn giản nhưng không hề đơn giản tí
nào. Đây là công việc chỉ thực hiện được bởi những người có tâm huyết, siêng
năng, đạo đức, biết hy sinh và lặng thầm với công việc của mình. Nguyện xin
Chúa ban muôn ơn lành để họ luôn hoàn thành phần việc của mình một cách tốt đẹp
nhất, để âm thanh từ tiếng chuông nhà thờ được liên tục ngân vang trong mỗi xứ
đạo của chúng con, để những người con xa quê hương vẫn cứ mang một nỗi nhớ và
tìm về ./.
Joseph Nguyễn
Hồi chuông báo
tử
Chương 7
Nhà thờ xứ
chỉ cách xa nhà thờ họ chừng ngót một cây số ngàn. Khác nhau có một chữ thế
thôi mà địa vị hai cơ sở khác hẳn nhau. Xứ gồm nhiều họ. Mỗi họ lớn đều có một
ngôi thánh đường. Nhưng nhà thờ xứ sầm uất phồn thịnh hơn nhà thờ họ cả trăm
lần. Lý do vì các lễ nghi diễn ra thường nhật tại nhà thờ xứ, còn nhà thờ họ
thường khi đóng cửa then cài. Cả năm chỉ có đôi ba tuần lễ, linh mục hàng xứ
sang hàng họ làm phúc, quang cảnh nhà thờ họ mới náo nhiệt vui vẻ mà thôi.
Nhà thờ họ
này vốn to nhất địa phận, đứng sừng sững giữa một khoảng đất rộng chừng vài mẫu
ta. Ngọn tháp chuông cao vút chọc thẳng lên trời, đội trên đầu một cây thánh
giá sắt. Tháp chuông này tượng trưng cho một hình ảnh cao cả: đó là ngón tay
Thượng Đế chỉ cho loài người Nước Thiên Đàng đầy sự hoan lạc bình yên. Phúc
thay cho những ai đến với Chúa, phúc thay cho những ai đi theo con đường Chúa
đã chỉ dẫn, vì họ sẽ tới được nơi cao sang tột bậc và bền vững vô cùng. Có phải
thế chăng?
Sáng, trưa,
chiều và nửa đêm, quả chuông đồng trên ngọn tháp lắc lư theo đà dây kéo, truyền
ra khắp các hướng trời những âm thanh trầm bổng. Ngôn ngữ của khối kim khí
thanh tao ấy cũng có nhiều sắc thái khác nhau: sầu thảm, vui mừng, thờ ơ, rộn
rã, than van, thúc giục, cầu khẩn, trêu cợt, tiếng chuông đổi thay tùy theo
thời tiết và thời gian của mỗi năm. Tiếng chuông nồng nàn trong tuần đại phúc
khác với tiếng chuông bình thản hằng ngày; tiếng chuông vào buổi nắng ráo sáng
sủa, khác với lúc đất trời nặng nề u ám.
Vấn đề còn
tùy thuộc một phần lớn vào kẻ kéo chuông, khi buồn khi vui, lúc no lúc đói,
trạng thái tâm hồn và thể chất hắn có ảnh hưởng nhiều đến tiếng chuông nhà thờ
họ này.
Việc kéo
chuông vốn là trách nhiệm của bác từ trong làng. Địa vị bác vốn thấp kém nhưng
bác sung sướng nhàn hạ hơn tất cả mọi người. Chỉ có việc trông coi nhà thờ, và
canh cho đúng giờ để kéo chuông, thế thôi. Nhà bác từ ở sát nách nhà thờ, thấp
thoáng trong một hàng rào cây găng bốn mùa xanh ngắt. Sống giữa cảnh cô tịch
nhàn hạ, bác thường uống rượu cho vui. Mới đầu uống ít, sau uống nhiều. Dần dần
bác nghiện rượu. Một lần ông trùm họ bắt gặp bác say rượu nằm ngủ dưới cuối nhà
thờ ngáy rền. Ông trùm vừa tức tối vì hành động bất kính của bác vừa lo sợ thay
cho bác là Chúa sẽ trừng phạt bác về tội ngủ trong nhà thờ. Ông hối hả lay bác
dậy bắt về nhà ngủ. Trước mặt người trên, bác chợt tỉnh rượu, chắp tay bái ông
trùm để xin xá lỗi. Vốn nhân từ, ông trùm cũng bỏ qua hành động của bác, chỉ
khuyên răn và nhắc nhở rằng nhà thờ là nơi để cầu nguyện chứ không phải để ngủ.
Và nghiêm nét mặt, ông trùm nói nhỏ với bác, cảnh cáo là Chúa có thể sẽ trừng
phạt bác nhãn tiền về tội say sưa bừa bãi như vậy.
Nhưng ít lâu
sau, trong lúc ma men ngự trị thể xác, bác từ yếu đuối kia quên phăng những lời
cảnh cáo khuyên bảo của ông trùm. Kéo chuông xong bác lại nằm vật xuống sàn nhà
thờ mà ngủ. Ở đây rộng rãi mát mẻ hơn ở nhà, lại tĩnh mịch vì không có tiếng
khóc ỉ eo của đứa con dại, và tiếng ru sầu thảm của bà vợ gầy gò.
Ngủ thỏa thuê
rồi bác trở dậy lấm lét nhìn lên ngọn đèn lù mù trước bàn thờ Chúa, rồi lùi lũi
về nhà. Chúa không hề trừng phạt bác. Ý hẳn Đấng cao cả đâu thèm chấp nhất đến
những cử chỉ liều lĩnh của bác từ say rượu tầm thường kia. Trong bầy lũ thế
nhân dưới cõi trần tội lỗi này, có biết bao việc càn dỡ gấp trăm lần việc bác
từ nghèo nàn nằm ngủ quên trong thánh đường. Nhà nó thấp bé chật chội thì nó
tới đây ngủ một chút cũng chẳng sao. Thánh đường vừa rộng rãi vừa hoang vắng.
Chắc hẳn Chúa cũng chẳng hẹp lượng mà chấp nhất với bác như ý nghĩ trong khối
óc nông cạn của ông trùm họ. Mà bác từ vốn dĩ vẫn kính trọng Chúa, chăm chỉ kéo
chuông. Đã uống say, đã ngủ ngon giấc, bác từ thấy trong người khoái hoạt, hai
cánh tay như có thêm sức mạnh. Bác ghì sợi dây thừng một cách dẻo dai hơn, nhịp
nhàng hơn. Trên tháp cao, quả chuông chuyển động thật uyển chuyển, phóng những
âm thanh khoan nhặt vào lòng không khí. Cả ngôi làng êm ả như lung linh trong
màn sương chiều khi tiếng chuông ngân nga. Chuông thay lời Chúa nhắc nhở cho
mọi người bổn phận cao quý của họ đối với Thượng Đế, với kẻ đồng loại và với
chính mình. Tiếng chuông là lời nhắn nhủ của Chúa, còn đôi cánh tay gầy gò của
bác từ là một phần động lực làm phát hiện những thanh âm huyền diệu đó. Những
tín đồ đạo đức trong làng tạm ngưng công việc, cúi đầu nghe tiếng chuông gợi
cảm và lặng lẽ làm dấu thánh giá. Nghe tiếng chuông, người ta thường chỉ nghĩ
tới Chúa và nghĩ tới hạnh phúc trong gia đình mình. Gần như không khi nào người
ta nghĩ tới bác từ gầy gò đang vận dụng hết sức lực để kéo sợi dây chuông.
Càng nhiều
tuổi, bác từ càng say sưa nhiều hơn, đến đỗi nhiều khi bác ngủ khì quên cả kéo
chuông. Nhân từ đến mấy, ông trùm họ cũng chẳng sao làm ngơ cho bác. Mà dầu ông
có muốn làm ngơ đi nữa cũng không thể được. Còn có làng nước chứ. Thiếu tiếng
chuông báo hiệu giờ cầu nguyện đồng thời cầm chừng cho giờ làm việc. Năm giờ
sáng, đa số các người nhà quê nghe tiếng chuông ngân liền trở dậy làm việc.
Buổi trưa, buổi tối, họ xếp công việc lại khi tiếng chuông nổi dậy. Tiếng
chuông quan hệ đến đời sống hằng ngày của mọi người. Quên kéo chuông quả là một
tội lỗi nặng nề không thể tha thứ. Ông trùm liền họp các bậc chức sắc trong
làng để định thái độ với bác từ hư hỏng kia. Sau một cuộc bàn định sôi nổi, hội
nghị quyết định truất phế bác từ. Nhưng người ta cũng biết ái ngại cho gia đình
bác. Mất công việc làm ăn, rồi đây gia đình bác biết trông nhờ vào đâu để sống.
Sau cùng người ta giải quyết êm thắm vấn đề này bằng cách cấp lại chức vụ kéo
chuông cho thằng Phả, con trai bác từ. Thằng bé vừa lớn lên, sức lực có thừa ắt
hẳn sẽ làm tròn nhiệm vụ. Vả chăng, hội nghị còn nghĩ rằng: "Con vua thì
lại làm vua, con bác từ chùa lại quét lá đa". Con sãi chùa làm sãi chùa
thì con bác từ ở nhà thờ nối nghiệp bố thật hết sức hợp lý. Các cụ trong hội
nghị lấy làm đắc ý về quyết định này lắm. Từ đấy thằng Phả lên thay quyền bố
nó, nhưng cũng phải qua một thời kỳ tập tành. Ông bố truyền nghề cho con ông.
Kéo chuông cũng khó khăn lắm chứ. Phải biết giật sợi dây thừng thế nào cho
chuông lắc lư đều đặn. Nhỡ tay một chút là hỏng cả. Tiếng chuông người chết
khác với tiếng chuông báo hiệu những dịp vui mừng. Tiếng chuông dịp Sinh Nhật
khác với tiếng chuông Mùa Chay. Bố chăm chú chỉ dẫn, con chăm chỉ thụ giáo. Chỉ
một vài ngày, thẳng Phả trở thành một chú sãi có tài. Ngay trong bước đầu, nó
đã tỏ ra có nhiều năng khiếu đối với nghề giật thừng và ít lâu sau nó vượt hẳn
bố trên phương diện kéo chuông. Tiếng chuông của nó rất quyến rũ, rất gợi cảm,
đặc biệt là khi có kẻ vừa qua đời. Như một nhạc sĩ giỏi trình bày những điệu
nhạc sầu, thằng Phả biết tạo cho tiếng chuông sầu của nó một linh hồn. Mỗi lần
nghe tiếng chuông báo tử, những đàn bà đa cảm trong làng đã phải nâng vạt áo
chùi nước mắt. Không một nhà thờ nào trong xứ có tiếng chuông thê thảm, đau đớn
đến như vậy. Phải là một thiên tài mới có thể sử dụng dây chuông một cách tài
tình như thế. Và cũng như tiếng đàn, tiếng chuông thường biểu lộ chân thành tâm
hồn kẻ kéo chuông.
Tuy trẻ tuổi,
nhưng thằng Phả vốn đã có một bộ mặt đăm chiêu âm thầm. Nó rất ít nói, ít cười,
lúc nào cũng trầm lặng, lờ đờ như một nhà khổ tu. Thỉnh thoảng, sau khi kéo
chuông nó leo thang lên tầng tháp thứ ba ngắm cảnh vật xung quanh. Vào những
đêm sáng trời, nó ngồi hàng giờ trên tháp chuông ngửa mặt quan sát những đám
mây đám sao trên trời. Ai biết được gã trai trẻ đó đang mãi tìm tòi gì trong
đám tinh vân mù mịt ấy. Ai biết được gã đang nghĩ ngợi đăm chiêu chuyện gì.
Thằng bé vốn
đa tình, mới mười tuổi đầu đã mê gái. Nó mê một con bé bằng trạc tuổi. Ngày
ngày, nàng tiên kiều diễm kia cắp sách đi học thường vẫn đi qua trước cửa nhà
thờ. Mỗi khi nghe tiếng chuông vang động trên ngọn tháp, cô bé lại dừng bước
ngẩng mặt nhìn quả chuông thấp thoáng lay động trong khung cửa sổ. Giữa mớ tóc
ngắn xõa xuống hai bờ vai, khuôn mặt trái xoan trắng muốt lộ ra trông thật hiền
hậu, dịu dàng. Cặp mắt to đen láy đượm một vẻ quyến rũ, say đắm lạ lùng. Thằng
Phả vốn vẫn để ý tới con bé ấy, nhưng chưa bao giờ nó dám mơ tưởng gì cả. Chỉ
là một chú sãi con một bác sãi, nó đâu dám hy vọng sẽ lọt vào mắt xanh con bé
xinh xắn sang trọng kia. Con bé là quý nữ độc nhất của một vị chức sắc giàu có
trong làng. Địa vị một chú sãi nhà thờ với một cô nữ sinh con nhà giàu quả là
chênh lệch rất nhiều. Không có chút hy vọng nào chiếm được trái tim người đẹp
nhưng thằng Phả vẫn có quyền ngắm nghía con bé chứ sao. Vào lúc cô bé đi qua,
thằng Phả đứng lảng vảng dưới chân tháp để ngó tấm thân uyển chuyển và khuôn
mặt kiều diễm ấy. Nhưng ngày nào cũng giáp mặt người đẹp trước sân nhà thờ thì
thằng Phả hơi ngượng. Nó đổi vị trí, leo lên tháp chuông, đứng trước cửa sổ để
nhìn ngắm cho tự nhiên hơn. Đứng trên tháp có điều hại nhưng cũng có điều lợi.
Hại ở chỗ nhìn không rõ mặt con bé nhưng lợi ở chỗ có thể thấy con bé rất lâu
ngay cả khi con bé đã rẽ vào những đường giong.
Mới đầu, cô
bé không biết thằng Phả đang rình nó trên tháp. Cô đi đứng tự nhiên, một bàn
tay ép sách vào ngực còn bàn tay kia thõng xuống, khẽ ve vẩy bên đùi. Nhìn cái
thân hình óng ả đó Phả thấy lòng mình rung động nhè nhẹ. Một chút rạo rực khẽ
chuyển trong thân thể nó.
Rồi một
chuyện xảy ra đã làm xáo trộn tâm hồn thằng bé đa tình. Một buổi trưa mùa hạ,
ánh nắng gay gắt đổ xuống khắp làng, cô bé đi học về vẫn qua nhà thờ như thường
lệ. Đến trước nhà thờ, hình như bị bóng ngọn tháp và cây cối chung quanh quyến
rũ nên cô bé dừng lại ngồi nghỉ trên bậc thềm dưới chân tháp. Thằng Phả đứng
rình trên tháp nhưng cô bé không biết. Cô ngửa hẳn người dựa lưng vào tường nhà
thờ, duỗi thẳng hai ống chân và hít mạnh mấy hơi dài cho đỡ mệt mỏi. Phả uốn
người ra phía ngoài cửa sổ ngó xuống. Dưới mái tóc đen, bộ ngực con bé nhô hẳn
lên và phập phồng theo hơi thở. Tà áo lụa bị gió thổi sang bên để lộ bộ đùi nổi
hằn dưới hai ống quần lĩnh bóng. Con bé tuy còn ít tuổi nhưng vốn dĩ khoẻ mạnh
nên bộ ngực đã căng tròn và bộ đùi vừa dài vừa mập trông có vẻ ngon lành… quá
chừng.
… Nó quay mặt
đi, rồi quay lại. Hai ống chân ma quái kia thò hẳn ra ngoài nắng và ánh sáng
mặt trời làm cho chúng nõn nà bóng bẩy thêm.
Lát sau con
bé thong thả kéo ống quần xuống… Thằng Phả giật mình như vừa tỉnh giấc mơ. Vô
tình nó thụt hẳn vào trong thân thể hơi run rẩy, dường như vừa phạm một tội lỗi
xấu xa. Con bé đã đứng dậy, lơ đãng cầm mấy cuốn sách thong thả bước đi dưới
những bóng cây xanh thấp thoáng ánh nắng. Người đẹp đã khuất sau rặng tre um
tùm ở cuối một đường đất nhỏ nhưng thằng Phả vẫn đứng thẫn thờ trên tháp. Nó áp
má vào quả chuông đồng mát rượi cho mặt đỡ nóng, rồi dùng móng tay trỏ khẽ cào
vào mặt chuông. Từ tảng kim khí gợn lên một âm thanh rất nhỏ nhưng Phả vẫn nghe
rõ. Đối với chú sãi trẻ tuổi, chút âm thanh ấy là một lời yên ủi. Phả đăm đăm
nhìn quả chuông như nhìn một người bạn thân thiết. Chỉ duy quả chuông này biết
được mối tình thầm kín của nó từ đây. Thằng bé lần xuống mấy cây thang gỗ, uể
oải thờ thẫn như kẻ mất hồn. Mà thật thế, hồn nó còn đâu. Hồn nó đã bị tấm thân
óng ả của cô nữ sinh kia thu hút mất rồi.
Lá vàng lìa
cành rụng nhiều xuống mặt đất. Thời tiết cuối thu ở miền duyên hải xứ Bắc mỗi
ngày một thêm lạnh lẽo. Trên bầu trời mờ xám, thỉnh thoảng có những đàn chim di
thê bay đi tìm những miền ấm áp hơn để tránh mùa đông sắp tới. Mỗi khi lên gác
chuông thằng Phả phải mặc thêm áo, nó mặc một chiếc áo nâu rách nhưng bề ngoài
nó thường khoác thêm một chiếc sơ-mi trắng tuy có chỗ đã vàng ố nhưng vẫn còn
lành lặn. Tóc nó để dài hơn và được vuốt bằng nước lã cho ép sang hai bên.
Ai biết được
trong lòng chú sãi nhà thờ họ đã nảy ra một mối tình thầm kín, vô vọng. Không
ngày nào nó không luẩn quẩn ở khu nhà thờ để chờ đợi cô bé đi qua. Nó tới trước
rất sớm, chờ đợi trong sự mong mỏi hồi hộp. Cô bé vô tình không hay biết gì cả.
Tuy đôi ba lần bắt gặp Phả đứng trên gác chuông ngó xuống, cô thoáng để ý tới
hành động cử chỉ của Phả, nhưng chẳng bao giờ nghĩ là thằng sãi thấp kém đó dám
say mê cô. Một lần cô ngước mắt chăm chú nhìn Phả rồ cúi xuống cười lặng lẽ.
Chỉ có thế thôi nhưng thằng Phả cũng giật mình đến đỗi bàng hoàng cả người.
Trời ơi, cái nhìn kia sao có vẻ đắm say thân mật như vậy, và nụ cười đó chắc
hẳn bao hàm một ý nghĩa tốt đẹp đối với Phả. Thằng sãi không dám tin cô bé có
cảm tình đặc biệt với nó nhưng nó vẫn phải nhận rằng ánh mắt và nụ cười của
người đẹp có một ý nghĩa tốt lành quá. Thật ra nỗi cảm động của Phả chỉ là kết
quả của một ảo tưởng hão huyền. Trời sinh ra đôi mắt cô bé có một vẻ đắm say,
dễ dãi tự nhiên thế thì dầu cô có nhìn tảng đá, mắt cô cũng vẫn như vậy chứ có
phải cô nhìn riêng Phả bằng ánh mắt ấy đâu. Thấy Phả đứng trên lầu cao thì cô
nhìn chơi, rồi thấy dáng điệu Phả luống cuống thì cô cười. Nụ cười hồn nhiên
không hề có ẩn ý gì hết.
Nhưng chính
cái ảo tưởng hão huyền buổi đó khiến Phả bắt đầu dám mơ ước hơn. Nếu tình yêu
có thể khiến cho kẻ hèn nhát trở nên can đảm, như lời một nhà văn đã nói, thì
sự si tình đã khiến thằng Phả dám vượt ra khỏi địa vị nó lắm chứ. Tình yêu điên
dại của nó thoáng nảy ra một tia hy vọng nhỏ bé. Hy vọng điều gì, nó cũng chẳng
biết rõ nữa. Nhưng tâm hồn nó đỡ đau đớn, tủi hổ hơn trước. Người con gái mỹ
miều ấy đã chẳng nhìn nó và cười với nó đấy hay sao. Thằng Phả cảm thấy đầu óc
lao đao hốt hoảng hơn, nhưng nó cũng sung sướng, hồi hộp hơn.
Tuần đại phúc
tới vào khoảng giữa mùa đông. Cha chính xứ phái sang làng Phả một vị linh mục
để tổ chức các lễ nghi tại nhà thờ họ. Không khí nơi này bắt đầu tưng bừng náo
nhiệt. Cả năm chỉ có hai tuần đại phúc, một vào khoảng giữa năm và một vào
khoảng cuối năm. Những tín đồ trong làng hân hoan đón mừng vị linh mục đại diện
hàng xứ. Ai nấy đi xưng tội để dọn mình rước lễ cho thật trọng thể. Suốt trong
bảy ngày, nhà thờ họ sáng chiều nào cũng đầy người. Sáng có lễ mi-sa, chiều có
chầu Mình Thánh. Đầu tuần và cuối tuần có rước kiệu chung quanh làng. Trước sân
nhà thờ có những cột cờ cao vút được dựng lên, trên ngọn phất phới những lá cờ
ngũ sắc. Lòng nhà thờ cũng được trang hoàng bằng những dây lụa đủ màu. Đèn nến
rực sáng trên bàn thờ. Hương hoa bốc mùi thơm ngào ngạt. Chú sãi Phả lại phải
một phen làm việc vất vả. Tuy vậy, Phả rất hài lòng vì trong tuần đại phúc ngày
nào người đẹp của Phả cũng tới nhà thờ cầu nguyện. Tiếng chuông nhà thờ thường
khi rất tưng bừng rộn rã nhờ ở đôi tay linh hoạt đầy sinh lực của Phả. Lòng Phả
vui vẻ, tuần đại phúc vui vẻ ắt hẳn tiếng chuông phải rền lên những giọng hân
hoan. Trước kia Phả tài tình trong việc tạo nên những tiếng sầu, bây giờ gã tài
tình cả trong những điệu vui mừng. Nghe tiếng chuông nhà thờ thúc giục, dầu kẻ
khô đạo đến mấy cũng không thể nào ngồi yên ở nhà được.
Vào sáng ngày
cuối tuần đại phúc tại nhà thờ họ có lễ cưới. Phả trổ hết tài năng kéo một hồi
chuông báo sự vui mừng. Người ta chờ đợi cô dâu chú rể tới. Vị linh mục đã mặc
áo lễ, sẵn sàng để chủ tế. Từ đầu giong gần đấy, một đám người vụt xuất hiện
tiến về phía nhà thờ. Các bộ quần áo đủ màu sắc chập chờn bên những rặng lá
thưa thớt. Tiếng đàn harmonium ở gian gác cuối nhà thờ nổi lên vui vẻ để chào
mừng hai họ. Người ta bắt đầu tiến lên bậc thềm. Cô dâu bẽn lẽn đi bên chú rể,
giơ chiếc nón che gần kín mặt.
Rất đông dân
làng đứng chung quanh sân nhà thờ để xem mặt cô dâu chú rể. Trong đám những
người đứng quan sát đó dĩ nhiên có thằng Phả. Khi đám người rước dâu tới gần,
thằng Phả bỗng nhiên khẽ kêu lên một tiếng đau đớn. Nó nhận ra cô dâu chính là
người con gái mà nó thầm mơ ước suốt mấy tháng (cô bé trạc tuổi Phả – 10 tuổi –
làm sao có thể lấy chồng?) nay. Chân tay run rẩy, Phả phải đứng tựa vào một
thân cây cho vững. Rồi không sao cầm lòng được, Phả vụt chạy khỏi nhà thờ, lần
ra ngoài ruộng vắng.
Trời trong
trẻo không vẩn một đợt mây. Từng cơn gió khô lạnh chuyển mình trên những đám mạ
non. Thằng Phả chui vào một đám cỏ mọc hoang bên bờ ruộng, nằm úp mặt xuống
vành tay khóc nức nở. Mối tình đầu tiên của nó thầm lặng u uất từ bao lâu bây
giờ được dịp thoát ra bằng những giọt lệ nóng hổi.
Trong nhà
thờ, lễ cưới bắt đầu cử hành. Hôm nay là ngày hạnh phúc nhất đời của cô nữ sinh
có đôi mắt huyền ảo và có tấm thân thể kiều diễm kia. Khi tân lang âu yếm trịnh
trọng luồn nhẫn cưới vào ngón tay thon dài của cô, cô đã đắm say liếc nhìn
người bạn trăm năm. Đó mới là cái nhìn thực sự say đắm, khác hẳn cái nhìn vô
tình cô đã ban cho thằng Phả trước kia.
Vào buổi tối,
khi tuần đại phúc chấm dứt, vị linh mục đã trở về nhà chung và cửa nhà thờ đã
khép lại, từ tháp thánh đường vụt nổi lên một hồi chuông báo tử. Chưa bao giờ
người ta thấy những tiếng chuông thê thảm, rùng rợn đến như vậy. những người
đàn bà yếu bóng vía rùng mình, run rẩy giơ tay làm dấu thánh giá. Có dăm cụ già
quỳ úp mặt xuống đất đọc kinh sám hối. Tiếng chuông ảo não kia nhắc nhở các cụ
giờ chết đã gần tới.
Trong đêm
tối, một bóng người lật đật chạy về phía nhà thờ. Đó là ông trùm họ. Xưa nay
phàm gia đình Công giáo nào trong họ có người qua đời đều phải báo cho ông
biết, rồi tự ông sẽ ra lệnh cho sãi nhà thờ nổi chuông báo tử. Chưa có lệnh của
ông không có người sãi nào dám nổi hồi chuông đó. hôm nay trong họ có ai chết
đâu. Tại sao lại có chuông báo tử?
Đến cửa nhà
thờ, ông trùm họ lớn tiếng gọi tên thằng Phả. Tiếng chuông vẫn rền rĩ xoáy vào
đêm tối và thằng Phả không trả lời. Vừa tức bực, vừa ngạc nhiên, ông trùm họ
rút chiếc đèn pin trong túi, bật lên, rồi đẩy cửa bước vào nhà thờ. Trong ánh
đèn rọi sáng, thằng Phả đứng lạnh lẽo, một tay vẫn thong thả giật dây chuông.
Ông trùm họ trợn mắt, vừa tiến đến gần thằng sãi bướng bỉnh vừa hỏi giật giọng:
"Ai chết
mà mày kéo chuông báo tử? Ai bảo mày kéo chuông báo tử?"
Nhưng ông
trùm đột nhiên rùng mình đứng sững. Trong ánh đèn, ông nhận thấy mặt thằng Phả
phờ phạc và xanh mét. Nó giương đôi mắt đỏ ngầu trân trối nhìn thẳng vào mặt
ông và tay nó vẫn giật tiếng chuông báo tử.
1960
- Hết -
Nguồn: Hồi
chuông báo tử . Tập truyện Lê Huy Oanh. Mẫu bìa của Duy Thanh. Nguyệt san Tân
Văn ấn hành lần thứ nhất. In tại nhà in riêng của cơ sở Văn, xong ngày
10-1-1971. Biên lai chính thức số 317/BTT/NBC, ngày 18-3-1970. Chủ nhiệm – chủ
bút: ô. Nguyễn Đình Vượng. Báo quán: số 38 Phạm Ngũ Lão, Sài Gòn. ĐT: 23.595.
Quản lý: cô Nguyễn Thị Tuấn. Giá nhất định: 70đ. Bản điện tử do talawas thực
hiện.