NHỮNG
SUY TƯ VỀ VIỆC CHƯNG HOA TRONG PHỤNG VỤ
2/20/2019
10:45:42 AM
Trong cuộc sống
của con người, hoa lá đóng một vai trò nhất định. Hoa lá được sử dụng trong
nhiều chức năng khác nhau, từ trang trí, đến làm thuốc, mĩ phẩm, thức ăn…
Nó đem lại niềm
vui, sự yên bình, ấm áp và niềm hy vọng dịu dàng.[1] Nếu để ý ngắm nhìn, chúng
ta sẽ thấy rằng trong tự nhiên, sắc màu đẹp đẽ của các loài hoa cũng là một
điều diệu kì của Tạo Hóa. Mỗi một bông hoa là một kì công của Thiên Chúa. Cũng
không có cái lá nào giống hệt cái lá nào, những gân lá của chúng khác nhau hết
thảy. Chính Thiên Chúa Tạo Hóa đã dựng nên hoa lá để trang trí cho trái đất
theo cái nhìn của tác giả sách Sáng Thế (St 1,11-13). Kinh Thánh ngập tràn hình
ảnh các loài hoa và lá, đặc biệt là trong những tác phẩm thể loại giáo huấn và
thơ văn như Diễm Ca chẳng hạn. Giáo Hội sử dụng hoa lá để trang hoàng cho phụng
vụ và chúng cũng là một phần của nghệ thuật thánh. Ngoài ra, riêng với người
viết bài, chúng còn có sức gợi lên những suy tư về đời sống thiêng liêng, và từ
đó người viết bài ước mong đề ra chút gợi mở về mặt mục vụ.
I.
Chưng hoa trong phụng vụ: một việc phục vụ cho phụng vụ thánh và là một
phần của nghệ thuật thánh. Nó giúp người tham dự phụng vụ nâng tâm hồn lên tới
Thiên Chúa:
Một trong những việc phục vụ khá đặc biệt trong các nhà thờ
Công Giáo là trang trí bàn thờ và cung thánh bằng hoa tươi. Phụng Vụ không sử
dụng hoa giả, nhưng là hoa tươi.[2] Hoa được sử dụng trong phụng vụ để trang
hoàng cho không gian thánh. Nó phục vụ cho phụng vụ trong vai trò là một yếu tố
trang trí, giúp phụng vụ thêm huy hoàng và sinh động. Bởi lẽ mọi thụ tạo trên
trần gian này được tạo thành đều minh chứng cho quyền năng, sức mạnh và tình
yêu thương của Thiên Chúa, nên Giáo Hội đã sử dụng những yếu tố hữu hình và có
nguồn gốc thiên nhiên khác như dầu, nước, nến, hương… trong phụng vụ của mình
để tôn vinh Thiên Chúa và thánh hóa các tín hữu, ngay từ những buổi đầu của kỉ
nguyên Kitô giáo[3], trong đó có hoa lá để trang trí bàn thờ. Thật sự, chúng
chỉ là yếu tố phụ trong phụng vụ, không phải là yếu tố chính, nhưng chúng góp
phần phục vụ cho phụng vụ và làm cho phụng vụ thêm trang trọng.
Hoa lá gợi lên cho chúng ta sức sống của thiên nhiên. Nó gợi
cho chúng ta thấy vẻ đẹp của công trình tạo dựng mà Thiên Chúa đã tặng ban cho
con người. Người ta sử dụng hoa lá trong cuộc sống của mình và nó thực sự là
một nghệ thuật. Sự sinh động, nét xinh đẹp mĩ lệ, sức sống tươi tắn của hoa lá
gợi cho chúng ta niềm vui khi chúng ta tụ họp lại trong cộng đoàn để phụng thờ
Thiên Chúa.[4] Chúng ta đã không đọc rằng: “Chúc tụng Chúa đi, kìa hoa lá cỏ
cây, muôn ngàn đời, hãy ca tụng suy tôn” (Dn 3,76+) sao? Thử hình dung một
Thánh Lễ mà không có chút hoa lá hay trang trí gì xung quanh bàn thờ xem, không
gian thánh sẽ buồn tẻ trầm mặc biết bao. Chính vì hoa lá có sức diễn tả tâm
tình vui mừng như thế mà Giáo Hội dạy chúng ta không chưng hoa trong mùa Chay
để thể hiện tinh thần khổ chế và sám hối (trừ Chúa Nhật IV mùa Chay và các lễ
trọng, lễ kính), cũng như hạn chế chưng hoa trong mùa Vọng, sao cho đừng đi
trước niềm vui của ngày lễ Giáng Sinh.[5] Hoa lá ấy vốn là một nét đẹp nghệ
thuật vì được sắp xếp cách mĩ thuật khéo léo, nay còn giúp thánh hóa cảm nhận
về thẩm mĩ của chúng ta, giúp quy hướng thẩm mĩ ấy tập trung vào việc ca tụng
Thiên Chúa trong phụng vụ, mà qua đó, chính chúng ta được thánh hóa. Chính vì
thế, hoa lá được sử dụng trong phụng vụ không chỉ là một nghệ thuật, chúng là
một phần của nghệ thuật thánh.[6]
Hơn nữa, hoa lá được sắp xếp cách khéo léo không những để
gia tăng vẻ huy hoàng đẹp đẽ của phụng vụ cùng với những yếu tố khác của nghệ
thuật thánh (như Thánh Nhạc, các tượng ảnh thánh, kiến trúc và cách bài trí
trong phụng vụ), mà qua chính phụng vụ của Giáo Hội, còn giúp con người nâng
tâm hồn lên tới Thiên Chúa, Đấng đã ban cho con người khả năng sáng tạo thật
đáng quý trọng và ngưỡng mộ để ngợi khen tôn vinh Người. Nhìn vẻ đẹp của hoa
lá, qua bàn tay khéo léo sắp xếp của con người, chúng ta tôn vinh Thiên Chúa
qua những thụ tạo Người đã sáng tạo. Thật vậy, hoa lá có thể giúp người tham dự
nâng tâm hồn lên tới Thiên Chúa là nguồn Chân-Thiện-Mĩ, nó là biểu tượng của
lòng kính yêu của con người dâng lên Thiên Chúa.[7] Không có gì quý hơn là dùng
chính những gì Chúa ban để cảm tạ Chúa, bởi vì Đức Giêsu đã từng chỉ cánh huệ
đồng để dạy chúng ta biết tin tưởng vào Chúa Cha, Đấng ngự trên trời luôn hằng
quan phòng lo lắng cho mỗi người (Mt 6,28-30). Hoa và lá, với màu sắc và hương
thơm, chính những thụ tạo ấy đã là một lời ngợi ca Thiên Chúa, Đấng sáng tạo
mọi loài từ hư không (ex nihilo) rồi. Jeanne Emard trong cuốn sách dạy cắm hoa
phụng vụ của bà đã bình luận: “Bình hoa dùng trong phụng vụ góp phần vào vẻ đẹp
của những cử hành và nó lôi kéo chúng ta vào trong sự hiệp thông với Thiên Chúa
tình yêu là ‘vẻ đẹp của mọi vẻ đẹp’ (Thánh Augustinô)”.[8] Thật vậy, như lời
của công đồng Vatican II nói: ‘tự bản chất, nghệ thuật thánh diễn tả cách nào
đó vẻ đẹp vô biên của Thiên Chúa qua những tác phẩm nhân loại, được dâng hiến
cho Thiên Chúa, càng thêm lời ca tụng và làm tỏa sáng vinh quang Ngài hơn nữa
khi không nhằm chủ đích nào khác ngoài việc góp phần tích cực giúp tâm trí con
người thành kính hướng về Thiên Chúa”.[9] Vậy, hoa lá vừa đóng vai trò phục vụ
cho phụng vụ, vừa là một phần của nghệ thuật thánh, nó giúp con người ca ngợi
Thiên Chúa.
II.
Chưng hoa trong phụng vụ, một ‘linh đạo’ để suy tư, chiêm niệm và để
sống…
Thường thường, người chưng hoa chỉ đơn giản cắm hoa để thỏa
thích đam mê của món sở trường cá nhân và dùng đam mê đó cống hiến cho Chúa,
cho cộng đoàn. Nhưng cũng có thể họ sẽ gửi gắm một tâm tình nào đó qua việc
phục vụ này. Nếu như người xưa nói rằng: ‘nét chữ là nết người’, và nói chung
người ta có thể đoán được cá nhân của tác giả trong những gì người ấy sáng tạo
qua tác phẩm, thì nhìn bình hoa, người ta có thể đoán ra phần nào tính cách,
tâm tình và tư tưởng cũng như sứ điệp của tác giả bình hoa ấy. Chưng hoa cũng
đã nhiều năm, hầu như mỗi bình hoa chính bản thân tôi đều có gửi gắm vào đó
những ý nghĩa, tâm tình riêng và suy tư riêng. Và vì hay suy nghĩ về những gì
mình đang làm, tôi xác tín rằng đây không chỉ công việc phải làm, cho mau, cho
xong, nhưng ẩn trong đó là một việc phục vụ mà mình có thể dâng cho Chúa, cùng
với những suy tư và tâm tâm tình riêng của chính mình… Dù từ cắm hoa nghe phổ
thông hơn từ chưng hoa, nhưng tôi thích sử dụng từ chưng hoa hơn, vì tôi không
cắm hoa cho riêng mình, để thoả mãn sở thích riêng, mà đây còn là việc phụng
thờ Thiên Chúa nữa. Nó là việc của niềm vui, của tình yêu, và của lòng hiếu
thảo. Suy nghĩ về công việc đang làm, tôi nhận ra từng yếu tố của bình hoa đều
có thể để nghị cho chúng ta những suy tư hữu ích về đời sống thiêng liêng.
1. Hoa:
Hoa là phần chính của một bình hoa. Bình hoa đẹp hay không
chủ yếu là nhờ cách phối màu các loại hoa trong bình. Thiết nghĩ, chẳng có loại
hoa nào đẹp hơn loại hoa nào cả. Mỗi loại hoa đều có vẻ đẹp như nhau, nghệ
thuật chưng hoa chính là lợi dụng từng loại hoa trong bình, sao cho khéo nhất.
Có thể có những bông hoa được gọi là “chính”, nhưng nếu chỉ có chúng, bình hoa
sẽ không trọn vẹn. Ngoài những bông hoa chính đó, có các loại hoa được gọi là
“phụ hoạ” cho, và tôn thêm vẻ đẹp của những bông hoa kia. Chẳng có hoa nào là
sang, là hèn, là kiêu sa hay thô mộc cả, tất cả đều đẹp, nếu dùng đúng chỗ,
đúng nơi.
Tuỳ ý thích mỗi người, có người thích chưng duy nhất một
loại hoa (cũng có thể do điều kiện kinh tế ở nơi đó còn khó khăn, hầu bao chi
tiêu cho những khoản phụ như hoa lá còn hẹp, nên chỉ vừa đủ để có hoa trên cung
thánh mà thôi). Riêng tôi, tôi lại thích chưng nhiều loại hoa, để chúng tô điểm
cho nhau. Có thể là dăm ba loại hoa trong một mình, còn nếu rất nhiều loại hoa
thì càng đẹp, nhưng phải biết cách phối trí, nếu không nhiều quá sẽ nhìn “rối”.
Hoa huệ tây (lily) đi với hoa lan, hay hoa cúc với hoa lay-ơn (từ gốc là
gladiolus: thanh gươm), đồng tiền với cẩm chướng, hay hoa hồng và cúc nhỏ, hoặc
hồng và lan…, đều là những sự kết hợp tuyệt vời tuỳ theo cách ta sắp xếp chúng.
Nói cho cùng thì chưng hoa là sắp xếp các loại hoa lá cho nghệ thuật mà thôi!
Về hình dáng của kiểu chưng hoa, Jeanne Emard cũng đã bình luận về cách chưng
hoa: “Trong số lượng hoa được xác định, kiểu sắp xếp hoa có thể là đối xứng hay
không đối xứng. Tuy nhiên, nó phải được thực hiện với sự chú ý cân đối hài hòa,
với sự nghiêm khắc mà không loại trừ nét độc đáo.”[10] Hơn nữa, theo tác giả
này, “bình hoa trong phụng vụ không chỉ chuyển tải một sứ điệp, nó mời gọi
chúng ta đến với một kinh nghiệm thiêng liêng, kinh nghiệm của các Kitô hữu đón
nhận từ những thực tế hữu hình nối kết với những thực tế vô hình. Hình khối của
bình hoa cũng đóng vai trò quan trọng trong việc diễn tả tư tưởng và truyền tải
thông điệp. [11]
Tuy thế, nên có một điểm nhấn trong bình hoa. Có thể là một
bông hoa Lily vừa chớm nở, một cành lan hồ điệp trắng muốt vươn lên, hay một
bông hồng nở đẹp nhất, làm nhân, làm điểm nhấn. Chính điểm nhấn này tôn thêm vẻ
đẹp và nối kết chặt chẽ cho ý tưởng một bình hoa. Và xung quanh, những cành
lan, hay cẩm chướng, hay những nụ hồng còn lại sẽ tôn lên vẻ đẹp tuyệt vời cho
điểm nhấn ấy. Điểm thêm một vài cành salem
Suy tư thiêng liêng:
Nhìn trên bình diện
phổ quát: Mỗi người có một đời sống thiêng liêng khác nhau, nhưng quan trọng là
để cho Chúa nắn đúc nên chính mình theo ý Ngài. Thiên Chúa là nhà nghệ sĩ tuyệt
vời. Ngài biết đặt từng loại hoa vào đúng chỗ của nó. Mỗi người chúng ta là một
loại hoa đẹp. Quan trọng là chúng ta có để cho Chúa đặt chúng ta vào đúng chỗ
trong bình hoa Thánh Ý Ngài hay không. Và nếu hoa trần gian có thể nay tươi mai
héo, thì hoa nhân đức một khi đã trổ sinh trong tâm hồn và được chăm sóc cẩn
thận thì sẽ bền vững đến cõi trường sinh cho những tâm hồn ước ao đời sống
thiêng liêng trọn lành.
Nhìn trên bình diện
cá nhân: Hơn nữa, những nhân đức của đời sống thiêng liêng cũng giống như những
bông hoa trong tâm hồn. Trong cuộc sống hàng ngày, có những nhân đức mà bản
thân mỗi người hay luyện tập nhất, tức là nhân đức chủ đạo, làm điểm nhấn, và
ngoài ra những nhân đức nhỏ hơn, những hành động vì tình yêu, những tư tưởng và
lời nói bác ái, những bó hoa thiêng liêng nho nhỏ sẽ trang điểm cho bình hoa
tâm hồn ta thêm xinh xắn. Tập một nhân đức cho thành công, nó cũng sẽ kéo các
nhân đức khác đi theo, tựa như loại hoa chính ở giữa bình hoa và vây quanh
chúng là các loại hoa nhỏ hơn.
Với người nghệ sĩ,
đàn có dở biết cách đánh cũng nghe tốt. Hoa dại biết cách cắm cũng đẹp duyên.
Người đơn sơ, biết cách sống cũng đáng quý trọng. Đàn có hay, không biết cách
đánh cũng nghe dở. Hoa quý, không biết cách cắm cũng kém duyên. Người giỏi,
người đẹp, nếu không biết cách sống cũng uổng đi. Chất liệu chỉ là khởi điểm,
kĩ năng, kĩ thuật, và nghệ thuật mới là đỉnh điểm. Tuy nhiên, tấm lòng còn quan
trọng hơn những kĩ năng, kĩ thuật và nghệ thuật kia, nên thật sự mới là đích
điểm. Nên tự dặn lòng như thế để luôn vươn lên để hoàn thiện mình trong mọi
hoàn cảnh. Chất liệu nếu tốt thì hay, nếu không tốt, thì có tấm lòng bổ sung.
Nếu tấm lòng đã có, thêm kĩ thuật, kĩ năng, nghệ thuật thì càng tốt, nếu không
thì cũng là đáng quý, còn nếu không có tấm lòng thì tất cả đâm ra thừa thãi...
2. Lá:
Thường người ta sẽ khởi sự chưng một bình hoa với một vài
cành lá, nhằm làm phông nền và xác định hướng của bình hoa. Nhưng ngược với số
đông mọi người, cũng có những người lại không cắm lá trước mà lại cắm hoa trước
rồi đệm lá sau. Có thể cắm vài cành lá trước để xác định hướng và ý tưởng chính
của bình hoa, rồi sau khi đã cắm hoa rồi thì đệm thêm phần lá chi tiết hơn, để
tô điểm.
Lá được dùng để làm nổi bật phần hoa. Nếu hoa màu đậm thì lá
màu nhạt, nếu hoa màu nhạt thì lá màu đậm. Tuy lá là thành phần phụ thôi, nhưng
bình hoa sẽ trơ và thiếu mảng xanh nếu không có lá. Lá được dùng để chèn vào
những chỗ trống, để che mousse đi, để tạo cảm giác xanh tươi và dễ chịu cho
bình hoa. Nhưng khác với những cách thức cắm hoa truyền thống ở Việt Nam chừng
mấy thập kỉ trước, vốn chỉ dùng lá để phụ họa cho đường nét của hoa, gần đây
người ta thích cắm hoa theo kiểu tự nhiên mang nét châu Âu hơn, khi cắm lá và
hoa hòa quyện với nhau và cả hai đều đóng vai trò nhất định của mình. Đôi khi,
bình hoa cần có những sáng tạo độc đáo hơn, như một cành lá vươn hẳn lên cao,
một cành cây khô, một hai cành lá cao vút, một hai nhánh dừa kiểng hay lá thiên
tuế, để tạo dáng, để làm duyên cho bình hoa thêm phần hấp dẫn. Có những bình
hoa đẹp là do đường lá đi rất sắc sảo tinh tế, hơn là do loại hoa quý hiếm hay
cách chưng tỉ mỉ cầu kì.
Suy tư thiêng liêng:
Những hy sinh nhỏ
bé, những nỗ lực vươn lên trong đời sống của mình, những nụ cười nhân ái là
những cành lá tô điểm cho bình hoa nhân đức. Thiếu niềm vui, thiếu hy sinh
quảng đại, thiếu những nỗ lực đó, bình hoa không đẹp và không trọn vẹn. Trong
đời sống, cần một ý tưởng chủ đạo để vươn lên tầm cao phóng khoáng, để tâm hồn
dám sống sự cao cả mà Chúa mời gọi mình hướng tới, hay một điểm hướng tới để
làm chất sống cho chính mình, dám “mỗi ngày tôi chọn một niềm vui”…
3. Cục mousse:
Cục mousse là thứ rất đỗi cần thiết để chưng hoa, dù nó luôn
bị che khuất. Chính nó là nền tảng để cắm hoa và lá. Cắm bằng bàn chông cũng
được, nhưng cắm bằng cục mousse thì đẹp hơn nhiều, vì nhờ nó người ta có thể
tạo dáng tự do cho bình hoa. Nhờ cắm vào cục mousse mà chúng ta được chiêm
ngưỡng biết bao hình khối đẹp mắt qua bàn tay của nhũng nhà nghệ sĩ tạo ra, từ
những cành hoa cành lá vốn rời rạc nhau. Hoa lá đứng rời nhau thì ta chẳng thấy
ra hình dạng gì, nhưng để cho người cắm hoa sử dụng chúng bằng cách cắm chúng
vào cục mousse theo ý định của mình, chúng ta được chiêm ngưỡng những tác phẩm
đẹp.
Cục mousse phải được thấm nước trước, từ khô khan trở nên
mềm dẻo, để có thể cắm hoa. Nó phải được nhúng chìm ngập trong nước để thấm
nước đều. Nó chấp nhận trở nên loang lổ, chấp nhận bị ‘tàn phá’ để cho người
khác có bình hoa đẹp. Mousse không nên bị phơi khô trước đó ngoài nắng gay gắt,
vì như vậy sẽ không còn khả năng hút nước nữa. Đôi khi bình hoa không vững
vàng, người ta thường cắm một cái bàn chông sau lưng cục mousse để giữ vững.
Suy tư thiêng liêng:
Cục mousse tượng
trưng cho trái tim tôi. Nó phải chấp nhận quảng đại với Chúa đến mức tối đa, nó
phải dường như trở nên thua thiệt, lỗ lã để Chúa chưng hoa nhân đức của Người.
Nó cần được ngập chìm trong nước tình yêu và ân sủng trước khi có thể cho đời
một bình hoa đẹp. Khô khan, nó sẽ chẳng làm gì được. Không mở ra, mềm ra để
ngậm nước, mãi mãi nó chỉ là một vật dụng vô dụng nằm ở góc nhà. Chỉ khi chìm
ngập trong nguồn nước tình yêu và ân sủng của Thiên Chúa và chịu để cho nước ấy
thấm nhập vào mọi ngõ ngách trong nó, nó mới có khả năng để chịu trở nên loang
lổ, mất mát, hy sinh chính nó để các hoa nhân đức đua nở. Tuy nhiên, trong thực
tế khi chấp nhận hy sinh như thế, cục mousse thì hư hại sau vài lần cắm hoa,
còn trái tim tôi thì ngược lại, nó càng ngày càng được ân sủng và tình yêu Chúa
làm cho nên hoàn thiện và đẹp đẽ tuyệt vời. [12]
Chưa hết, nó còn
cần phải được lá niềm vui, khiêm nhường và nỗ lực che khuất đi. Người khác
không thể nhận ra sự hiện diện của nó, điều quan trọng là các loại hoa và lá
được phô bày hết vẻ đẹp mà thôi. Cục mousse cứ ở ngoài nắng hạn của khô khan
nguội lạnh do tội lỗi và sa ngã gây ra, nó sẽ dần chai lì và mất khả năng làm
tròn nhiệm vụ của đời nó, là trở nên một công cụ để ân sủng được tỏ hiện.
Đôi khi, nó còn cần
phải được hỗ trợ, nâng đỡ kiên cường bằng bàn chông của hãm mình từ bỏ và chết
đi. Cuộc đời của cục mousse là một cuộc chết đi thật sự, chết trong âm thầm,
như hạt lúa thối đi vậy…“Ân sủng xây dựng trên tự nhiên” (St. Augustine de
Hippon). Cái tôi, trái tim của tôi cũng phải sẵn sàng chịu che khuất và chết đi
để hoa lá thiêng liêng được triển nở, và mục mousse ấy vui sướng vì biết mình
làm đẹp cho đời, và cũng làm đẹp cho chính mình, khi sống đúng với chức năng
của mình.
4. Bình hoa:
Bình hoa có nhiều kiểu dáng. Bình to bình nhỏ, bình cao bình
thấp, bình trẹt bình dài… Tuỳ theo cách ta chưng hoa sao cho phù hợp với loại
bình hoa. Bình hoa dùng để chứa nước và chứa mousse, trên đó là hoa và lá. Bình
phải chắc chắn và không thể bị rò rỉ. Khoảng không gian mà chúng ta chưng hoa
gợi cho chúng ta phong cách thích hợp. Hiện đại hay cổ điển, những cách cắm hoa
khác nhau sẽ phù hợp với những không gian phụng vụ khác nhau.
Suy tư thiêng liêng:
Bình hoa là con
người tôi. Mỗi người đều khác nhau, nhưng mỗi người đều phản ánh hình ảnh của
Thiên Chúa. Mỗi người đều độc đáo (unique). Tôi là sản phẩm do bàn tay yêu
thương Chúa tạo thành, và tôi là độc nhất vô nhị. Tôi quý giá trước mặt Chúa.
Tôi nhận được dồi dào tình yêu Thiên Chúa và hồng ân của Người trong “cái bình
sành” này (2 Cr 4,7). Dù vậy, vì là “cái bình sành” nên tôi phải cố gắng và cẩn
trọng luôn. Tôi phải làm sao để giữ lại tình yêu trong tim tôi, và để tim tôi
tràn đầy tình yêu Chúa. Thiếu nước, tất cả sẽ héo tàn…Và tôi cũng phải có hoa
lá trong bình thì bấy giờ tôi mới hữu dụng, còn nếu không, tôi chỉ vô dụng bị xếp
ở xó nhà mà suốt đời không hiện thực hóa bản thân cho đúng lẽ hiện hữu của
mình.
5. Nước:
Nước rất quan trọng trong bình hoa. Nước giữ cho bình hoa
tươi. Thiếu nước, hoa đẹp cách mấy, tươi cách mấy cũng sẽ rất mau tàn, cục
mousse thiếu nước cũng sẽ không thể cắm hoa được nữa vì thiếu độ xốp dẻo cần
thiết. Nước cần phải đủ và phải sạch. Nước phải được tưới không những trong
bình mà còn trên mặt hoa (dĩ nhiên, có những loại hoa tránh xịt nước trực tiếp
lên mặt hoa). Hầu như phải tưới mỗi ngày. [13]
Suy tư thiêng liêng:
Nước là tình yêu
Thiên Chúa, là ân sủng Chúa đổ tràn trên đời mình. Có tình yêu và ân sủng Chúa,
sao cũng xong, việc gì cũng hoàn tất. Tình yêu là sức mạnh để mình nỗ lực trong
đời sống thiêng liêng như nước trong bình, ân sủng là quà tặng vô giá Chúa tưới
đổ trên mặt hoa lá nhân đức, để duy trì nét tươi mới và thánh hảo. Tình yêu và
ân sủng của Chúa không thể thiếu được. Mình cần tập để luôn mở lòng ra đón nhận
tình yêu và ân sủng đó cách thường xuyên. Có thể những người cắm hoa dễ quên tưới
nước khiến hoa héo. Nhưng đối với Thiên Chúa thì nước tình yêu và ân sủng luôn
luôn dồi dào đấy, chỉ sợ cái bình coi chừng bị rò rỉ ở chỗ nào đấy thôi, hoặc
giả chăng, nếu bình hoa không cảm nhận được nước ân sủng và tình yêu, thì có lẽ
Người-cắm-hoa-vĩ-đại ấy đã khiến độ ẩm trong không khí đủ để tươi hoa rồi. Bởi
lẽ, ‘’ơn Ta đủ cho con’’ (2 Cr 12,9) và “mọi sự đều sinh ích cho những kẻ mến
yêu Chúa’’ (Rm 8,28)
Rõ ràng, những
chuyện nhỏ trong đời sống lại cung cấp cho mình những bài học lớn. Chưng hoa
cho Chúa cũng là dịp để suy tư về đời sống thiêng liêng.
III.
Những gợi mở và áp dụng trong mục vụ:
Hoa trong phụng vụ là để trang hoàng cho bàn thờ và làm
nổi bật lên không gian thánh. Chính vì vậy, hoa chỉ có một mục đích và chỉ nên
đứng đúng chỗ của mình là trang trí thôi. Tự thân hoa không quy hướng về chính
mình, mà là làm cho bàn thờ nên rạng rỡ huy hoàng. Vì thế, người chưng hoa cần
ý thức để đừng biến bình hoa chỉ trở thành nơi phô diễn tài khéo của mình, bằng
cách đừng để bình hoa chiếm chỗ quá nhiều trên cung thánh, đừng chưng quá nhiều
hoa đến mức che khuất bàn thờ, nến phụng vụ hay làm lu mờ vị trí trung tâm của
các vật thánh như bàn thờ, nhà tạm, nến Phục Sinh, tòa giảng hay tượng
thánh.[14] Nhiều khi người ta cảm thấy ngộp khi đứng trước một gian cung thánh
đầy hoa, nhưng lại không tôn lên vẻ đẹp cao quý mà đơn sơ thanh thoát của Phụng
Vụ. Có những cây nến Phục Sinh “lọt thỏm” trong một rừng hoa, trong khi đó
chính cây nến Phục Sinh, biểu tượng của Đức Kitô chiến thắng[15], mới là điểm
nhấn chính thức. Đành rằng những ngày lễ long trọng và những dịp đặc biệt là lý
do để có thể ca mừng Thiên Chúa bằng muôn sắc hoa đẹp đẽ, tuy nhiên cần cân
nhắc sao để chúng không làm chia trí người tham dự khỏi những mầu nhiệm được cử
hành. Cũng không nên kết hoa theo kiểu tạo hình như thể các lễ hội trái cây Nam
Không nhất thiết chỗ nào cũng phải có hoa, cần tránh cả
hai thái cực: hoặc bất cập hoặc thái quá, hoặc quá ít hoa, hoa tàn hoa héo vẫn
để trên bàn thờ hoặc quá nhiều hoa, quá “ngợp” bàn thờ. Tốn mấy chục triệu để
mua hoa chưng trong một dịp đại lễ xem ra cũng không hợp lý lắm, vì có thể bớt
một chút để dành tiền lo việc khác hay giúp kẻ nghèo… Nói tắt, việc trang trí bàn thờ cũng phải có
chừng mực.[17] Hoa lá cần, nhưng vừa đủ thôi. Đó là lời dạy của Giáo Hội. Cũng
không cần phải gượng ép quá sức các cành hoa theo một ý tưởng võ đoán của người
chưng hoa, nên tôn trọng có nét đẹp tự nhiên của những cành hoa thì tốt
hơn.[18] Nên đặt hoa chung quanh bàn thờ hơn là trên bàn thờ.[19]
Cần lưu ý sao cho hoa được chưng diễn tả phần nào tâm tình
và ý nghĩa của ngày lễ. Một thánh lễ an táng mà toàn chưng hoa vàng và đỏ thì
nhìn vào ta thấy là vui hơi “trái mùa”, trong khi lễ cưới mà chỉ toàn hoa tím
và trắng thì coi bộ cũng không ổn! Cách phối màu cho các loại hoa cũng rất quan
trọng, nó tùy theo khả năng thẩm mĩ của người chưng hoa, tránh phối màu quá sến
súa, lòe loẹt hay gợi những tâm tình trái ngược với ngày lễ (hoa vàng đậm cắm
chung với hoa hồng đậm nhìn rất ‘chõi’, rất “cải lương”, hoa tím đi với hoa
trắng thì… chỉ cần thêm dòng chữ “thành kính phân ưu” là có ngay một lẵng hoa
tang!) Người chưng hoa cần có những kiến thức về cách phối màu và sử dụng màu
sắc sao cho trang nhã, nền nã, và diễn tả được tâm tình ngày lễ. Cần nhắm tới
vẻ đẹp cao quý hơn là nghĩ tới vẻ xa hoa lộng lẫy[20]. Những điều này được cha
Vinh Sơn Nguyễn Thế Thủ nói khá chi tiết trong cuốn sách Hướng dẫn cử hành
phụng vụ của ngài.
Hiện nay, trong các giáo xứ và cộng đoàn ở Việt Nam Nam
Để kết thúc, xin trích dẫn những lời của Thánh Giáo Hoàng
Phaolô VI, vị thánh mà Giáo Hội mới tuyên phong hiển thánh vào ngày 14/10/2018
vừa qua. Ngài đã có lần nói với các nghệ sĩ: “thế giới mà chúng ta đang sống
cần có vẻ đẹp để không chìm đắm trong sự thất vọng. Vẻ đẹp, như sự thật, đó là
điều gieo niềm an vui trong lòng người…, là điều hợp nhất các thế hệ và làm cho
họ thông cảm với nhau trong sự cảm phục. Và điều này, bởi đôi tay của các bạn…”
[21]
Con chiên nhỏ
Viết lần đầu 20/11/2011
Chỉnh sửa và bổ sung tháng 01/2019
------------------
[1] Có rất
nhiều nghiên cứu khoa học trên thế giới về điều này. Rất nhiều cuốn sách và
công trình nghiên cứu đã được thực hiện. Trên mạng xã hội, nếu thử tìm các từ
khóa như: vai trò của hoa, hoa và đời sống, chức năng của hoa cỏ đối với sức
khỏe con người… chúng ta sẽ khám phá nhiều thông tin thật lý thú.
[2] THÁNH BỘ PHỤNG TỰ VÀ KỈ LUẬT BÍ TÍCH, Quy
chế tổng quát Sách Lễ Roma, số 292. Có một số nhà thờ ở vùng quê hay vì điều
kiện sống còn thiếu thốn, hoặc do không gian hẹp, người ta cũng thường chưng
một chậu kiểng nho nhỏ thay vì chưng hoa, nhưng chúng vẫn phải là đồ thật.
[3] ĐGM PHÊRÔ TRẦN ĐÌNH TỨ, Phụng Vụ nhập môn,
ĐCV Thánh Giuse Sài Gòn, 1997, trang 176
[4] LM VINH SƠN NGUYỄN THẾ THỦ, Hướng dẫn cử
hành Phụng Vụ, chương IV, trang 68
[5] THÁNH BỘ PHỤNG TỰ VÀ KỈ LUẬT BÍ TÍCH, Quy
chế tổng quát Sách Lễ Roma, số 305
[6] CÔNG ĐỒNG VATICAN II, Hiến chế về Phụng Vụ
Thánh, chương VII
[7] LM ANTÔN NGUYỄN ĐỨC KHIẾT, Mục vụ Phụng
vụ, trang 67
[8] JEANNE EMARD, Hoa và Phụng Vụ- Nghệ thuật
cắm hoa trong cử hành phụng vụ, NXB Tôn Giáo, trang 5
[9] CÔNG ĐỒNG VATICAN II, Hiến chế về Phụng Vụ
Thánh, chương VII, số 122
[10] JEANNE EMARD, Sđd, trang 24
[11] JEANNE EMARD, Sđd, trang 7. Bà nói rõ
hơn: ‘’Trong khi những đường thẳng đề nghị sự mãnh liệt và sức mạnh, hướng
thẳng lên trên diễn tả sự nhiệt tình, sức năng động và tâm tình tạ ơn. Gợi lên
hình ảnh dịu dàng, các đường uyển chuyển mềm mại, trọn trịa có thể diễn tả sức
mạnh của ân sủng và sự lịch thiệp duyên dáng. Các đường nghiêng hay đường ngang
gợi lên nét xoa dịu, tình huynh đệ, hòa giải. Các đường gẫy khúc trừu tượng hóa
cho những tình cảm khủng hoảng, lo sợ…”
[12] Mọi so sánh đều mang ít nhiều khập khiễng
và giới hạn. Những hình ảnh và suy tư trong bài viết chỉ mang tính ẩn dụ
(metaphor) và loại suy (allegory). Xin thứ lỗi cho người viết nếu những khía
cạnh của hình ảnh không chuyển tải hết những ý nghĩa hay có những khía cạnh
không hoàn toàn chính xác. Chính vì thế, những hình ảnh này vừa ‘là’ vừa ‘không
là’’: Tất cả chỉ là những tư tưởng giúp gợi hứng suy tư (inspirational
thoughts)
[13] Vì vậy mỗi lần thấy mấy em nhỏ lễ sinh
tưới hoa một cách ẩu tả cho xong, tôi phải nhắc các em làm việc với tất cả ý
thức cho hẳn hoi. Tưới nước cho hoa tươi lâu, đó cũng là một việc hy sinh đẹp
lòng Chúa, cũng là dịp để cầu nguyện cho các linh hồn, đó cũng là việc phụng
thờ Thiên Chúa nữa! Nên thánh qua những việc nhỏ cụ thể là như vậy…
[14] LM VINH SƠN NGUYỄN THẾ THỦ, Sđd, chương
IV, trang 70
[15] LM VINH SƠN NGUYỄN THẾ THỦ, Sđd, chương
III, trang 29
[16] LM VINH SƠN NGUYỄN THẾ THỦ, Sđd, chương
IV, trang 70
[17] THÁNH BỘ PHỤNG TỰ VÀ KỈ LUẬT BÍ TÍCH, Quy
chế tổng quát Sách Lễ Roma, số 305
[18] LM VINH SƠN NGUYỄN THẾ THỦ, Sđd, trang 69
[19] Cũng được nói đến trong số 305 của Quy
chế tổng quát Sách Lễ Roma
[20] CÔNG ĐỒNG VATICAN II, Hiến chế về Phụng
Vụ Thánh, chương VII, số 124. Điều này được trích dẫn lại trong Quy chế tổng
quát Sách lễ Roma, số 292.
[21] PHAOLÔ VI, Thông điệp của CĐ Vatican II
gửi các nghệ sĩ, ngày 8.12.1965
